Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, ‘NAVTEX” konusunun medyada yanlış yazıldığını belirterek bu yanlışa ‘Fıkra gibi’ dedi.

Bildirici, “Fıkra gibi bir yanlış: Medyada savaş ilan eder gibi her gün “NAVTEX ilan edildi” yazıyor ama yanlış. NAVTEX gemilerde bulunan seyir teleks cihazı ve uluslararası denizcilik uyarı sistemi. O yüzden NAVTEX ilan edilemez, NAVTEX yayınlanamaz, NAVTEX’te duyuru yayımlanır. Antalya Navtex İstasyonu ile Rumların Larnaka istasyonu duyurularla çatışıyor. Antalya, 16 Eylül’deki Navtex duyurusunda, “Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Larnaka NAVTEX duyuruları ile kanunsuz iddialarını meşrulaştırma çabaları geçersizdir” diye çıkıştı” dedi.

Bildirici’nin yazısı şöyle:

Alışkanlık mı desem, merak yoksunluğu mu, yoksa kopyalama tembelliğinin çekiciliği mi? Belki de hepsi geçerli bu nedenlerin.

   Son zamanlarda sık rastladığım bir medya gündemine giren yeni bir isim, yeni bir sistem ya da daha önce pek rastlanmamış bir deyim bir yerde yanlış yazılmışsa o yanlış öyle sürüp gidiyor. Merak edip bunun doğrusu nedir diye bakılmadığı gibi, birileri uyarsa da düzeltmek mümkün olamıyor.

    Sözünü ettiğim yanlış kullanımların sonuncusu “NAVTEX ilanları”.  Malum, Doğu Akdeniz’deki gerginlikle birlikte Türkiye’nin sismik araştırma gemilerinin Akdeniz’de arama yaptığı bölgelerle ilgili duyurularda bulundu. Bu duyurular da medyanın büyük bölümünde “Yeni Navtex ilan edildi” diye duyuruldu.

      Yönetmeliği bile var

     Türkiye’nin son olarak 15 Eylül’de “Yunanistan’ın Sakız adası etrafında tatbikat yaparak ve adayı silahlandırarak Lozan antlaşmasını ihlâl etttiği” ve Akdeniz’de faaliyetini yürüten Yavuz sondaj gemisi için yapılan duyurular gazete başlıklarına şöyle yansıdı:

   “Lozan’ı ihlal Navtex’i” (Akşam), “Adalar Navtex’i” (Aydınlık), “Bir Navtex de Ege’de” (Birgün), “Son Navtex’te iktidarın yıllardır eleştirdiği 1923 tarihli anlaşmaya vurgu” (Cumhuriyet), “Türkiye karşı Navtex ile suçüstü yaptı” (Hürriyet), “Yavuz için yeni Navtex” (Karar), “Navtex yoluyla Lozan mesajı” (Milliyet), “Lozan ve Yavuz için iki Navtex” (Sabah), “Türkiye yeni Navtex (deniz duyurusu) yayınladı” (Sözcü), “Yavuz’a yeni Navtex” (Türkiye), “Ege ve Akdeniz’de 2 yeni Navtex ilanı” (Yeni Akit), “Yavuz için yeni Navtex” (Yeni Şafak).”

      Bu başlıkların -Milliyet hariç- hemen tümü yanlış. Çünkü NAVTEX, “gemilerde bulunan ve uluslararası orta frekansta çalışan bir teleks cihazı”nın adı.  İngilizce “navigational telex” (seyir teleksi) ifadesinin kısaltması.

     Zaten NAVTEX ile ilgili yönetmeliğin adı da “Seyir Duyuruları Hazırlama ve Yayımlama Hizmetleri Yönetmeliği”. Bu yönetmelikte “Navtex” şöyle açıklanıyor:

     “Denizcilere seyir ile ilgili en son acil bilgilerin, meteorolojik raporların, tehlike mesajlarının özel olarak geliştirilmiş vericiler ve alıcılar vasıtası ile ulaştıran otomatik seyir uyarı teleks sistemi.”

    NAVTEX yani teleks sistemi aracılığıyla “Denizlerde meydana gelen, gemi seyrini tehlikeye düşüren can ve mal emniyetini doğrudan etkileyen hususlarda denizcilere süratle ulaştırılması için hazırlanan ve yayımlanan seyir duyuruları” yayımlanıyor. Seferdeki denizciler bu yolla uyarılıyor ve bilgilendiriliyor.

    Türkiye’de denizcilere yönelik bu faaliyet Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülüyor. İstanbul, İzmir, Samsun ve Antalya’da bulunan dört “NAVTEX İstasyonu” aracılığıyla denizcilere ulaştırılan “Seyir Duyuruları” Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinde İngilizce ve Türkçe olarak yayımlanıyor.

          Bir uyarı yetmedi

    Medyanın büyük bölümünde “NAVTEX ilan edildi” diye yazılması üzerine ilk harekete geçen Journo internet sitesi olmuştu. 29 Ağustos’ta “Ayın haberlerinden dil yanlışları” bölümünde “NAVTEX ilan edilmez” başlığı altında şöyle denilmişti:

       “Örneğin Milliyet haberinde görülen ‘Navtex ilanı’ ifadesi yanlış. Navtex sistemi/cihazı üzerinden bir mesaj verilebilir veya bir duyuruda bulunulabilir ama savaş ilan eder gibi Navtex ilan edilmez. Aynı şekilde şu CNN Türk haberindeki ‘Türkiye yeni Navtex yayınladı” ifadesi de yanlış. Burada ‘Navtex mesajı’ denmeliydi ve ayrıca ‘yayınlamak’ diye bir sözcük yok; doğru yazılışı ‘yayımlamak.”

   Journo’daki bu uyarı yazısından sonra da “NAVTEX ilanı” ifadesi düzeltilmedi; yanlışlık aynen sürüp gidiyor.  Hatta gazeteler, internet siteleri ve televizyonlarla kalmıyor, bazı kamu kuruluşları ile yetkililer de “NAVTEX ilanı”ndan söz edebiliyor.  Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın 10 Eylül’deki paylaşımında da “Türkiye’nin araştırma faaliyetleri yürüttüğü ve NAVTEX ilan ettiği bölgeler, Türk kıta sahanlığı içinde bulunmaktadır” denildi.

      Larnaka ile çatışma mesajı

    Aslında Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün “Yayın Listesi” sayfasına bakılsa doğrusunun ne olduğu anlaşılabilir. Orada “NAVTEX ilanı” diye bir ifade kullanılmıyor. Bildirilerde “NAVTEX mesajı”, “NAVTEX duyurusu”, “NAVTEX yayını”, “NAVTEX bildirisi” ve “Seyir duyurusu” ifadelerine yer veriliyor.

   En son 16 Eylül’de Antalya NAVTEX istasyonu tarafından yayımlanan Doğu Akdeniz ile ilgili 1164/20 sayılı bildiride, daha önceki teknik ve bilgilendirici dilin ötesine geçilerek, Türkiye’nin pozisyonunun altı çiziliyordu:

    “1. MA26-345/20 ve MA27-346/20 numaralı NAVTEX mesajları Türk NAVTEX servis sahasında yetkisiz istasyon tarafından yayınlanmıştır. Bölgede yayın yapmaya yetkili Antalya NAVTEX istasyonudur.

2. Antalya Türk Radyo NR. FA74-1156/20 Sayılı NAVTEX duyurusu hala geterli ve yürürlüktedir.  Denizcilerin emniyeti gözetilerek Antalya İstasyonundan NAVTEX yayını yapılmaya devam edilecektir.
3. FA74-1156/20 sayılı NAVTEX duyurusu ile yayımlanan faaliyetler 13 KAS 19 tarihinde BM’ye bildirilen Türk kıta sahanlığı içindedir.
4. Ayrıca Larnaka Radyo MA26-345/20 ve MA27-346/20 Nolu NAVTEX duyurularında belirtilen ‘Kıbrıs’ 1960 yılında kurulan devlet ile aynı değildir. Türkiye ‘Kıbrıs’ isimlendirmesinin hiçbir ölçüde veya şekilde Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ni tanıma veya Türkiye’nin 1960 yılındaki Garanti Anlaşması ile kuruluş anlaşmasından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerine zarar vermesi anlamına gelmeyeceğini beyan eder.
5. Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin Larnaka Radyo MA26-345/20 ve MA27-346/20 nolu NAVTEX duyuruları ile kanunsuz iddialarını meşrulaştırma çabaları geçersizdir ve Türkiye tarafından kabul edilmemiştir, edilmeyecektir.
6. Bu bildiri 12 EKI 20 saat 2100Z’da yürürlükten kaldırılacaktır.”

    Antalya NAVTEX İstasyonunun bu bildirisi, son günlerde Larnaka İstasyonu ile seyir duyuruları üzerinden yaşanan çatışmanın tekrarı. Daha önce de benzer bildiriler yayımlanmıştı. Tek fark, bildirideki dilin giderek daha sertleşmesi.

      Görüldüğü gibi, gerginliğin açıkça yansıdığı bu bildiride de “NAVTEX mesajı” ve “NAVTEX duyurusu” ifadeleri kullanılıyor. “NAVTEX ilanı” gibi bir durum yok.

      Medyanın da “NAVTEX ilan edildi” yanlış kullanımından artık vazgeçmesi gerek. Türkçesiyle açıkça yazarsak, bu başlıklarda “Seyir teleks sistemi ilan edildi” denilmiş oluyor. Komik kaçıyor doğrusu…