“Elektrik çarpan kadını hastaneden alıp toprağa gömerek tedaviye kalkıştılar” başlıklı haber, dün Sabah’tan, Diken, Habertürk, T24 ve Cumhuriyet’e kadar birçok gazete ve internet sitesinde yer alıyordu.

     Diyarbakır’da elektrik akımına kapılan Yusran Kaya adlı bir kadın hastaneye kaldırılmış ama yakınları doktorların tedavi etmesine izin vermeyerek, hastane bahçesinde çukur kazıp kadını toprağa gömmeye çalışmışlardı. Toprağın vücuttaki akımı alacağına ve bu şekilde iyileşeceğine inanıyorlardı. Hastane görevlileri ve polis müdahale edince gerginlik çıkmış, sonunda kadını alıp gitmişlerdi. Olay buydu…

    Kadının sağlık durumu hakkında bilgi alınamamıştı. Ama bütün haberlerde kadının yakınlarının yanlış yaptıkları vurgulanıyor, toprağa gömmenin bir tedavi yöntemi olamayacağına dikkat çekiliyordu.

    Haberlerde elektrik akımına kapılan kadının toprağa gömülmesinin neden yanlış olduğu konusunda uzman görüşüne yer verilmemiş ama haberin olaya yaklaşımı doğru. Çünkü elektrik çarpanı toprağa gömmek gerektiği yanlış bir inanış. Yalansavar sitesinde bu konuda şu bilgi veriliyor:

    “Elektriğe kapılan birisini toprağa gömmenin hiçbir faydası yoktur. Çarpılan kişiyi gerilim kaynağından ayırdıktan sonra onun vücudunda elektrik akımı kalmaz. Sağlık durumu kritik olabilir, o yüzden yere yatırıp hemen ambulans çağırmak, mümkünse ilk yardım yapmak gerekir. Şiddetli akım yüzünden vücutta ciddi yanıklar olabilir, hatta kalp durabilir.”

    Ağrı’da toprağa gömen çobanı övdüler

    Medya Diyarbakır’daki olayda ağız birliği ederek elektrik çarpan kadının toprağa gömülmesini ayıplıyordu ama aslına bakarsanız bu yanlış inanışın toplamda yerleşmiş olmasında da medyanın payı çok büyük.

    Yıllardır, elektrik çarpmasından sonra toprağa gömülerek yaşama döndürülen kişilerle ilgili haberler yayımlanıyor. Hatta çok uzağa gitmeye de gerek yok, 19 Ağustos’ta Ağrı’da elektrik akımına kapılan bir çocukla ilgili haber şu başlıklarla yayımlandı:

    Hürriyet, “Elektrik akımına kapılan çocuğu toprağa gömüp, sağlık ekibini beklediler”

    Sabah, “Ağrı’da inanılmaz olay: Öldü sanıldı! Böyle kurtarıldı”

    Sözcü: Elektrik akımına kapılan çocuğu toprağa gömdüler, kurtuldu”

   Yeni Şafak “Elektrik akımına kapılıp öldü sanılan çocuğu çobanlar toprağa gömerek kurtardı”

    Milli Gazete “Küçük Mert’i toprağa gömüp sağlık ekibini beklediler”

    TGRT Haber, “Öldü sanıp gömdüler: 9 yaşındaki çocuğun hayatını toprak kurtardı”

   Başka onlarca internet sitesinde vardı ama ben bu kadarını çıkardım. Haberlerde olay şöyle anlatılıyordu:

    “Ağrı’da elektrik direğinin üzerindeki kuş yuvasını görmek için tırmanan 9 yaşındaki Mert Artan elektrik akımına kapıldı. Direkten düşen çocuğun imdadına yetişen çevredeki çobanlar, öldü sanılan çocuğun vücudunu üzerindeki elektrik enerjisini atması için toprağa gömerek kurtardı.”

     Bu haberlerin tümünde de toprağa gömmek elektrik akımına kapılan bir kişiyi hayata döndürmenin mucize yöntemi olarak öğütleniyordu. Ama toprağa gömmenin yararı olup olmadığı bir tek uzmana, bir doktora sorulmamıştı. Kimden alındığı belli olmayan bir bilgi ve bir çobanın uyguladığı yöntem hiç araştırılmadan tedavi şekli olarak göklere çıkarılmıştı.

   Son zamanlarda moda olduğu üzere ajanslardan geçen haber editörler tarafından hiç sorgulanmadan, “Acaba?”, “Gerçekten olabilir mi?” diye kuşkuya düşülmeden aynen yayımlanmıştı.

  Sansar bile toprağa gömülmüştü

  Aslında Ağrı’daki olay gibi, “elektrik akımına kapılan kişinin toprağa gömülmesi”nin övüldüğü haberler yıllardır yayımlanıyor medyada. İnternetten tarayınca o kadar çok örnek bulmak mümkün ki… Birkaç örnek sıralayayım:

    Yıldırım çarpan babalarını toprağa gömüp yardım beklediler. (Milliyet, 2011)

   Antalya’nın Kaş ilçesinde elektrik akımına kapılan 16 yaşındaki genç, yakınları tarafından toprağa gömülmesi sayesinde kurtuldu. (Sözcü, 2016)

   Sivas’ta esnaf bir sansarı vücudundaki elektrik yükünün emilmesi için toprağa gömdü. Bir süre toprakta gömülü kalan sansar kendine geldi. (Haber3, 2020)

 Erzincan’da iki çocuğun ellerindeki inşaat demiri, yüksek gerilim hattına deyince elektrik akımına kapıldılar. Akrabaları Muhanur Yalçın ‘bedenlerindeki elektriği alsın’ diye çocukları toprağa gömdü. İki çocuk, ambulansla hastaneye kaldırıldı. (Halktv.com.tr 2021)

   Bu konudaki haberlerden sadece birinde uzman görüşüne rastladım. Ardahan’ın Çıldır ilçesinde Yılmaz Yıldırım adlı bir çobanın yıldırım çarpan oğlunu kurtarmak için toprağa gömmesi ile ilgili haber Yeni Şafak ve Milliyet gibi sitelerde “Yıldırım çarpan oğlunu toprağa gömerek kurtardı” diye yayımlanmıştı. Haberler sadece babanın anlatımına dayanıyordu.

    Cumhuriyet gazetesinin haberi de “Yıldırım çarpan oğlunu kurtarmak için toprağa gömdü” biçimindeydi. Ama bu haberde diğerlerinden farklı olarak doktor görüşüne de yer verilmişti.

Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yanık Merkezi Klinik Sorumlusu Op. Dr. Mehmet Öztürk, “Hastanın toprağa gömülmesi yanlıştır. Böyle bir uygulama yok. Yıldırım çarpması kısa süreli alışılmadık derecede yüksek voltaj akımıdır. Anlık bir olaydır” demişti.

   Medya hurafeyi besliyor

   Diyarbakır’da yaşanan toprağa gömme olayı da hastane bahçesi gibi bir yerde yaşanmasaydı muhtemelen yine haber olmayacaktı ya da olsaydı yine diğerleri gibi “Elektrik çarptı toprağa gömüldü kurtuldu” diye haber olacaktı.

   Çünkü daha dokuz gün önce Ağrı’da yaşanan olayda olduğu gibi, kırsal kesimden gelen bu tür haberlerin hemen tümünde “elektrik çarpan kişinin toprağa gömülerek kurtarılması” yöntemi doğru gibi sunuluyor. Muhabir, toprağa gömme işlemini yapan kişinin anlatımını sorgulamadan haberine yazıyor, medya da kontrol etmeden, uzman görüşüne başvurmadan yayımlıyor.

    Hatta bir program sayesinde abone oldukları ajansın -özellikle de yerel- haberlerini doğrudan yayına veren portallar da var. Bu portallardan bazıları, bu bölümlere oradaki haberlerin otomatik olarak yayına girdiği uyarısını koyuyor.

   Böylece toplumda yaygın olan bir yanlışı, bu tür haberlerle sürekli doğru gibi sunuyor, yanlışı besliyorlar. Elektrik akımına kapılan kişilerin toprağa gömülerek tedavi edileceği yanlışının devam etmesini, bu hurafenin toplumda daha da yerleşmesini sağlıyorlar.

    Halbuki gazetecilerin yapması gereken, “elektrik çarpanı toprağa gömme”yi başlıklarda doğru ve mucize bir yöntem gibi sunmamak, doktorların görüşüne de başvurarak toprağa gömmenin yanlış olduğunu her haberde vurgulamak.