Sekiz on gazetenin ilk sayfasında ortak başlıklar görmeye ne kadar da alıştık. Çoğunlukla da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın konuşmaları ve bakanlıkların faaliyetlerinde rastlıyoruz gazetelerin ortak başlıklarla çıkmasına.
Yanılmıyorsam “aynı gün en çok gazetede atılan başlık” sıralamasında “Pis kokular geliyor” başlığı birinciliği alır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD’deki Reza Zarrab davasına eski Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’ın da eklenmesi üzerine yaptığı konuşmada “Pis kokular geliyor” demişti. Hürriyet, Habertürk, Posta, Vatan, Yeni Şafak, Vatan, Star, Karar, Akşam, Güneş, Milat, Milli Gazete, Takvim ve Türkiye gazeteleri 9 Eylül 2017 günü, Erdoğan’ın sözlerini “Pis kokular geliyor” başlığıyla okurlarına aktarmıştı. Tam 14 gazete aynı başlıklarla çıkmıştı okurlarının önüne.
Ortak başlıklar ilk sayfalarda olunca hemen dikkati çekiyor ama gazetelerin iç sayfalarındaki ortak haberler, pek fark edilmiyor. Oysa iktidar kontrolündeki yaygın medyada ortak haberler ve ortak başlıklarla her gün o kadar sık karşılaşıyorum ki, listelemeye kalksam sayfalar yetmez. En iyisi ben liste çıkarmaya çalışmak yerine çarpıcı bulduğum bir örnekle yetineyim.
İçerik aynı imzalar farklı
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün pandemi döneminde uygulamaya koyduğu “Web Tapu” uygulaması dün yedi gazetede birden haber olmuştu. Ne oldu da tapuların internetten alınabilmesi aynı gün yedi gazetede yayımlandı? Özel bir gün müydü? Hayır. Bir tören, toplantı vb mi düzenlendi? Hayır. Durup dururken yedisi birden aynı gün, aynı haberi yapmıştı ama belirgin bir neden görünmüyordu.
Sabah, “1.3 milyon kişi evden çıkmadan konut aldı”, Posta, “1.3 milyon kişi tapuya gitmeden alım satım yaptı”, Hürriyet, “Evi internetten aldık”, Akşam “Tapuya gitmeden evi arsayı internetten sattık”, Türkiye “Tapuda 2,2 milyon uzaktan işlem”, Milliyet “Tapu işlemleri online yapıldı” ve Yeni Şafak ise “Web Tapu’dan satışa pandemi damgası” başlıklarını uygun bulmuştu bu habere.
İşin ilginci, bazı cümlelerdeki farklılıkları ve kısaltmaları saymazsak altı gazetedeki Mart 2020 tarihinden yılbaşına kadar olan dönemde Web Tapu’da yapılan işlem sayısıyla ilgili haberler hemen hemen aynıydı. İçerikleri tamamen aynı olmasına rağmen haber, Hürriyet’te Gülistan Alagöz, Sabah’ta Seda Tabak, Posta’da Meltem Kara Söyleyenoğlu, Türkiye’de Önder Çelik, Akşam’da Şenay Büyükköşdere imzasını taşıyordu. Milliyet’te “Ekonomi Servisi” mahreci konulmuştu; Yeni Şafak’ın haberi ise imzasızdı.
Haberlere muhabir imzası konulması “özel haber” olduğunu gösterir. Fakat bu haberler birbirinin aynı. Hatta metnin kökeni aynı elden çıkmış gibi. Hangi kaynaktan alındığını anlamak için haberleri tek tek taradım. Hürriyet, Sabah, Posta, Türkiye, Akşam ve Milliyet gazetelerinin haberlerinde bu bilgilerin nereden alındığına ilişkin tek bir sözcük bile yoktu. Kaynak göstermemişlerdi!
Bu kadar gazetecinin aynı gün aynı bilgilerle aynı haberi yazmalarının tek açıklaması olabilir, bir yerlerden bülten gönderilmiş olması. Muhtemelen Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ya da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bülten göndermiştir; gazeteciler de bültenin üzerinde biraz oynayıp, orasını burasını düzeltip sorgulamaya, araştırmaya gerek görmeden “özel haber” gibi yayımlamışlardır!
Ancak kaynağını ve bülten olduğunu belirtmeden haber yazmak gazetecilik açısından yanlış. Haberin temel unsurlarının eksik olması bir yana, okuru kandırmak anlamına gelir.
Yeni Şafak da AA mahrecini koymamış
Bir tek Yeni Şafak gazetesinde Tapu Kadastro Genel Müdürü Zeki Adlı ile konuşulduğu belirtiliyordu. Yeni Şafak’ın haberinde altı gazeteye göre farklılıklar vardı.
Ama Yeni Şafak’ın haberinde de gazetecilik açısından önemli bir eksik vardı; cümleler, “söyledi, belirtti, bildirdi, kaydetti” diye noktalanıyordu. Fakat Genel Müdür Adlı ile kim konuşmuştu? Kime söylemişti bu sözleri? Nerede söylemişti? Bu konuda bilgi yoktu haberde.
Genel Müdür Adlı’nın bu sözleri nerede söylediğini anlamak için interneti taradım. Tahmin edileceği gibi, Yeni Şafak gazetesi haberi Anadolu Ajansı’ndan almıştı! Genel Müdür Adlı, AA muhabiri Zehra Aydın Turapoğlu’nun sorularını yanıtlamış ve AA da bu söyleşiyi “Web Tapu’dan yapılan satışlar Kovid-19 salgını döneminde 4 kattan fazla arttı” başlığıyla servise koymuştu.
Yeni Şafak gazetesinin haberine AA mahreci bile koymaması emeğe saygısızlık. Hem de haber yazım kurallarına aykırı. Genel Müdürün nerede, kiminle konuştuğu eksik kalıyor haberde.
Gazetecilik kurallarına aykırı
Tapu kadastro Genel Müdürlüğü’nün “Web Tapu” uygulamasına güzelleme niteliğindeki haberleri örnek verdim ama aslına bakılırsa yaygın medya hemen her gün çok sayıda bu tip “ortak haber” yayımlamakla kalmıyor; eksik bilgilerle oluşturulmuş ve gazetecilik kurallarına aykırı yazılmış haberler sunuyor okurlarına.
Kaynak gösterilmemesi, şirketler ve bakanlıklardan gelen halkla ilişkiler bültenlerinin özel haber gibi sunulması, mahreç konulmaması artık olağan “gazetecilik” faaliyeti haline gelmiş durumda.
Bir kez daha tekrarlayayım, yanlışların yaygınlaşması yapılanın doğru olduğunu göstermez.